Skip to main content

Η ενδεχόμενη ευθύνη του Δημοσίου σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών

Πριν από λίγες ημέρες γίναμε όλοι μάρτυρες πρωτοφανών καταστροφών από πλημμύρες λόγω της καταρρακτώδους βροχής στη Δυτική Αττική αλλά και σε διάφορα σημεία της Ελλάδας όπως την ακριτική Σύμη. Οι ζημίες που υπέστησαν τα νοικοκυριά αλλά και πολλές επιχειρήσεις ήρθαν να προστεθούν στα σημαντικά προβλήματα που λόγω της οικονομικής κρίσης είχαν ήδη πολλαπλασιαστεί. Οι πληγέντες πολίτες στη κατεύθυνση της ανόρθωσης των ζημιών που έχουν υποστεί ενδεχομένως να διεκδικήσουν αποζημιώσεις από τους νομικά υπευθύνους.

Σε διάφορες περιπτώσεις στο παρελθόν, έχει ανοίξει ο δρόμος της δικαστικής διεκδίκησης αποζημιώσεων από το Δημόσιο για όσους καταστράφηκαν οι περιουσίες τους, καθώς ο νόμος παρέχει τα στηρίγματα προς τούτο. Συγκεκριμένα, τα άρθρα 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα ορίζουν ότι: «Άρθρο 105. Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. Μαζί με το δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο πρόσωπο, με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών. Άρθρο 106. Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους». Το ζήτημα το οποίο ενδεχομένως να ανακύψει βρίσκεται στο εντοπισμό της νομικής οντότητας του Δημοσίου, η οποία, αν και όφειλε, παρέλειψε να ενεργήσει και αιτιωδώς προέκυψε ζημία στο πολίτη. Ωστόσο, σε μία τέτοια περίπτωση όπως στο πρόσφατο παράδειγμα των πλημμύρων, όπως είναι αναμενόμενο, κάθε αρμόδια υπηρεσία ενδεχομένως να προσπαθήσει να αποποιηθεί των τυχόν ευθυνών της. Ωστόσο, όλες μας μαζί οι υπηρεσίες αποτελούν εν τέλει όργανα του Κράτους, το οποίο οφείλει συνταγματικά να μεριμνά για την προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων του πολίτη, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται, κατά το άρθρο 17 του Συντάγματος, και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Συνεπώς, οι ανωτέρω διατάξεις, παράλληλα με την προστασία του γενικού συμφέροντος, αποβλέπουν και στην προστασία των περιουσιών των ατόμων, ενώ η παραβίασή τους από κρατικά όργανα, με πράξεις ή παραλείψεις τους κατά την ενάσκηση της δημόσιας εξουσίας, μπορεί κάτω από προϋποθέσεις να στοιχειοθετήσει υποχρέωση του Δημοσίου προς αποζημίωση.

Σε γενικές γραμμές υπάρχει νομολογία που στηριζόμενη στις ανωτέρω διατάξεις έχει αποφανθεί υπέρ της καταβολής αποζημίωσης από πλευράς του Δημοσίου σε ιδιώτες και επιχειρήσεις που υπέστησαν ζημίες λόγω της παράλειψης του Δημοσίου να λάβει τα κατάλληλα προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την αποτροπή μίας καταστροφής. Επίσης, σύμφωνα με δικαστικές αποφάσεις το Δημόσιο απαλλάσσεται από την υποχρέωσή του για καταβολή αποζημίωσης, μόνο όταν πρόκειται για γεγονότα ανωτέρας βίας που ξεπερνούν τις δυνατότητες για πρόβλεψη κι εφόσον τα δημόσια όργανα αποδεδειγμένα έκαναν ό,τι μπορούσαν για τη ζωή και την περιουσία των πολιτών.

Συνεπώς, όσοι υπέστησαν καταστροφές μπορούν να εξετάσουν τη δυνατότητα βάσει του νόμου να διεκδικήσουν δικαστικά αποζημιώσεις από το Δημόσιο. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι ότι οι δικαστικοί αγώνες τους θα διαρκέσουν αρκετά χρόνια, καθώς το Δημόσιο συνηθίζει να εξαντλεί όλα τα ένδικα μέσα. Συνεπώς, οι δυνατότητες υπάρχουν σε όποιον επιθυμεί να προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Όμως, θα πρέπει, όποιος αποφασίσει να εμπιστευτεί την ελληνική Δικαιοσύνη – μαζί με τις αγωγές – να καταθέσει και αρκετή υπομονή.


© Στυλόπουλος & Συνεργάτες

Ομήρου 34, 10672, Αθήνα | T: +30 210 3832518 | F: +30 210 3821568